Collectie – Librije

Oorspronkelijke collectie en uitbreiding

CLZ 742: Thomas de Aquino, Super quarto Sententiarum Petri Lombardi (Mainz, Schoeffer, 1469) is het oudste gedrukte boek in de Librije

De Librije bezit in totaal 8 handschriften en 821 gedrukte werken. Naast de boeken die vanaf het begin aanwezig waren, zijn er in de loop van de tijd door aankoop, schenkingen en legaten andere bijgekomen. Maar er zijn ook diverse boeken verdwenen. Dit valt af te herleiden uit de diverse catalogi en boekenlijsten die in de loop der eeuwen zijn opgesteld.

De handschriften dateren uit de vijftiende en zestiende eeuw. Het oudste gedrukte werk stamt uit 1469, het laatste gedrukte werk verscheen in 1817. Een bijzonder onderdeel vormen de 87 incunabelen – boeken verschenen voor 1501.

Inhoud

Het grootste gedeelte van de collectie bestaat uit theologische literatuur (32%). Daarnaast blijken opvallend veel juridische werken aanwezig (30%). Geschiedenis is met 12% vertegenwoordigd, taal- en letterkunde met 7%. Verrassend is ook het aantal schoolboekjes waaronder zich diverse unieke exemplaren bevinden (12%).

CLZ 132: Willem Jansz Blaeu, Zeespiegel. Amsterdam, W.J. Blaeu, 1623. 3 dln.in 2 bdn.

Bijzondere boeken

De Librije bezit een heel beroemd boek: het werk van (Nicolaus) Copernicus, De revolutionibus corporum coelestium (Neurenberg, 1543). Hierin toonde de auteur aan dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt is van het heelal.

Zeldzaam is het werk van (Willem Jansz.) Blaeu, Zeespiegel (Amsterdam, 1623), omdat dit voor zover bekend het meest volledige exemplaar is. Het werk, bedoeld voor de scheepvaart, bevat kaarten met afbeeldingen van zeekusten.

Schoolboekjes

De Librije bezit ruim honderd schoolboekjes. De boekjes worden voor het eerst genoemd door Dirk van Wullen in zijn archief van de kanselarij van de Walburgiskerk in 1827. Volgens K.O. Meinsma zijn zij mogelijk afkomstig uit de nalatenschap van de in 1569 overledenTheodorus Velpius, rector van de kapittelschool in Zutphen. Het zou de in de lijst Velpius genoemde ’19 boeken in klein formaat’ betreffen.

Meinsma heeft de convoluten uit elkaar laten halen en als afzonderlijke titels opnieuw laten inbinden. Hij besloot ze op te nemen in het boekenbestand van de Librije, hoewel het, strikt genomen, geen Librije-boeken zijn. Er is aan te zien dat ze intensief gebruikt zijn. Daarom bestaan van deze boekjes soms geen andere exemplaren. Naast aantekeningen bevatten zij ook gewone tekeningen. Ook toen al waren leerlingen niet altijd met hun aandacht bij de les. In de vitrine in de Librije ligt een een klein, door muizen aangevreten schoolboekje. Op de opengeslagen pagina’s staan tekeningetjes van vogels. Het boekje is een leerboekje Latijnse grammatica en het is geschreven door Erasmus. De Librije bezit maar liefst 76 uitgaven van hem of waaraan hij heeft bijgedragen.

CLZ 336

Deventer Boekbinder

Een van de boekbinders waar de beheerders van de Librije zaken mee deden was Vincent van Russenborch te Deventer. Immers, je kocht toentertijd vaak niet een boek in de gedaante die wij het nu kennen. Je kocht een pak bij elkaar horend papier. Dat moest bij elkaar gehouden worden en daarvoor zorgden boekbinders. Vincent wist natuurlijk heel goed wat de bedoeling was van de boeken in de Librije. Maar ook was Vincent aanhanger van de protestanten, en wel van Luther. Als goed boekbinder versierde hij de boekomslag. Maar hij gebruikte daar ook afbeeldingen van het hervormers voor: Johannes Hus, Maarten Luther, Philippus Melanchton en ook Erasmus. Berner heeft dat nooit ontdekt. Toch is Vincent van Russenborch wel betrapt, vermoedelijk verraden. In 1564 heeft hij Deventer overhaast verlaten. Wat er van hem geworden is, is niet bekend.

CLZ 467 Reformatoren

Afbeelding van Maarten Luther